Benodigdheden:
Camera (elke camera die een M-stand heeft is ok)
Een lens (liefst een vrij korte brandpuntafstand. 24mm of lager is prima)
Een statief
Een draadontspanner
Een opgeladen batterij
Een lege geheugenkaart
Warme kledij (we doen nachtfotografie, dus is het meestal frisjes tot koud)
Optioneel : een lensverwarmer.
Een gratis software Starstax (beschikbaar voor zowel MacOS als Windows)
Introductie:
Over het algemeen is de rotatie van de aarde één van de grootste problemen bij astrofotografie. De aarde draait in ongeveer 24u om haar as, waardoor wij de zon, de maan en de sterren een baan langs de hemel zien maken.
Om de melkweg of deepsky objecten te fotograferen, moeten we truken uithalen om die draaiing te compenseren en de sterren "stil" te houden ten opzichte van de de camera.
Bij sterrensporen of startrails gaan we net gebruik maken van die rotatie van de aarde om te tekenen met het licht van de sterren.
De voorbereiding en planning:
Eerst en vooral : zoek een donkere, interessante plek. Hoe donkerder de plek, hoe beter de sterren en dus ook de sterrensporen tot hun recht komen. Een startrail foto heeft ook een meerwaarde als er iets op de voorgrond van de foto staat. Om een donkere plaats te vinden, kan je bvb deze map gebruiken : https://www.lightpollutionmap.info
Ik raad je sterk aan om overdag de locatie te gaan verkennen. 's Nachts in het donker de plaats proberen ontdekken en je compositie maken is niet makkelijk.
Zorg er voor dat er niet te veel maanlicht is die nacht. Enkele dagen voor nieuwe maan tot enkele dagen na nieuwe maan zijn ideaal. Een fantastische app om dit op te zoeken is PhotoPills. De app is niet gratis, maar is een absolute must voor iedere landschaps- of astrofotograaf!
Zoals gezegd : de aarde draait een volledige cirkel in ongeveer 24u (23u 56' 04" om precies te zijn). Dat wil zeggen dat de hemel ieder uur ongeveer 15° draait. Om een goeie startrail te maken, moet je minimum 2 uur fotograferen. Langer mag uiteraard. Als je minder dan 2 uur fotografeert, zijn de sporen nogal kort.
De aarde draait rond een as die door de poolster lijkt te lopen. We zien de hemel dan ook draaien rond die poolster. Wil je mooie concentrische cirkels zoals in bovenstaande foto, dan moet je je camera naar het noorden richten, richting de poolster. Er bestaan apps voor je smartphone. Een van mijn favoriete apps is Skysafari. Die helpt je makkelijk om je weg te vinden aan de nachtelijke hemel.
Richt je de camera naar het oosten of westen, dan zullen de sterrensporen hyperbolen vormen. Richt je de camera naar het zuiden, dan zal je maar halve cirkels fotograferen (vanuit het noordelijk halfrond) omdat de zuidelijke poolas zich onder de horizon bevindt.
We willen dus minimum 2 uur aan sterrensporen fotograferen. Maar we kunnen de sluiter van de camera geen 2 uur aan een stuk laten open staat. Dat kan technisch gezien wel, maar dan heb je een paar problemen. Zelfs op een donkere plek, is de nachtelijke hemel nog behoorlijk verlicht (lichtvervuiling), vooral door kunstmatig licht. Zelfs al is de dichtst bijzijnde stad kilometers ver weg, zal die de lucht laten oplichten. Dus moest je de sluiter te lang openen, zal de hele foto overbelicht worden door het achtergrondlicht. Een tweede probleem is ruis. Bij extreem lange sluitertijden zal de camera heel veel ruis genereren. Dus in plaats van één foto van 2 uur, gaan we veel foto's met een kortere sluitertijd maken en die later stacken.
Aan de slag:
Zet de camera op het statief, kies je compositie en zorg dat alles héél stevig staat. De camera mag gedurende de hele startrail absoluut niet bewegen. Een draadontspanner is dus een absolute must..
Zet de camera in de M-stand. Kies je diafragma-waarde zo laag mogelijk. Een lichtsterke lens is ideaal. Maar heb je een lens die niet lager kan dan f4,0 of f5,6 dan zal het ook wel lukken. De sluitertijd stel je in op 30sec. Een de ISO op 400 om te beginnen. Maak een testfoto en beoordeel de belichting op je scherm en het histogram. Zijn je foto's te licht, dan kan je de ISO verlagen naar 200 of 100. Zijn de foto's te donker, dan kan je de ISO een beetje verhogen.
Scherpstellen doe je manueel. Je camera's autofocus is gemaakt voor normale fotografie, maar werkt echt niet goed voor astrofotografie. Zet de camera dus in MF stand, zodat hij straks niet per ongelijk zelf wil gaan scherpstellen. Het makkelijkste is om de camera in LIVE mode te zetten en in te zoomen op een heldere ster. Dan ga je aan de scherpstelring draaien tot de ster zo klein mogelijk is. Op je lens staat een oneindigheidsteken. Gebruik dat NIET als scherpstelpunt. Draai ook de scherpstelring niet tot het uiterste, want dan zit je te ver. Je moet dus echt gevoelsmatig een aantal keer heen en weer draaien tot de ster zo klein en zo scherp mogelijk is. Heb je de ster in focus, dan kom je daar vanaf nu niet meer aan!
Ok, alles is klaar, we kunnen foto's beginnen maken. We gaan gedurende 2 uur telkens foto's van 30sec maken. Héél belangrijk is dat de tijd tussen de foto's zo kort mogelijk is. Wanneer er tussen de foto's telkens enkele seconden tussen zit, zie je achteraf kleine gaatjes tussen elk stukje sterrenspoor. Het makkelijkste is om je camera zo in te stellen dat hij continu foto's maakt zolang je de sluiterknop indrukt. Zorg dat je een afstandsbediening hebt waarbij je de ontspannerknop kan vergrendelen. Zo zal je camera de ene foto na de andere maken.
BELANGRIJK : schakel de ruisonderdrukking van je camera uit! Camera's hebben een optie om de ruis bij lange sluitertijd te verminderen. Hiervoor gaat de camera na het maken van elke foto, nog een extra foto maken om de ruis te compenseren. Maak je foto's van 30sec, dan zal de camera na elke foto nog eens een donkere foto van 30sec maken om zijn ruisberekening te kunnen doen. Dat wil ook zeggen dat er een gat van 30sec tussen elke foto zit, en dat willen we dus niet!
Nabewerking:
Je bent klaar met fotograferen, dan kan je de foto's bij elkaar plakken. Je kan dit doen in Photoshop, maar daar ben je wel even mee bezig. Een fantastische gratis software is Starstax van Markus Enzweiler. Je kan die zowel voor de PC als voor een Mac downloaden via https://markus-enzweiler.de/software/starstax/.
In bovenstaande video gebruik ik de standaard installingen van Starstax. Die zijn voor de meeste toepassingen perfect. Sleep gewoon alle foto's in Starstax. (Opgelet : Starstax werkt alleen met JPG bestanden!). Klik "Edit -> Start Processing" en je ziet de startrails op je scherm verschijnen. Het enige wat je dan nog moet doen, is de finale foto opslaan.
Tips van de professional:
Gebruik een dauwlint tijdens het fotograferen. 's Nachts koelt het meestal fel af. Eens de temperatuur onder het dauwpunt zakt, is de kans groot dat er condens op je lens neerslaat. Met een dauwlint (een verwarmingslint) aangesloten op een batterypack, kan je je lens lichtjes verwarmen zodat ze niet beslaat.
Fotografeer in RAW. Zo kan je nadien meer detail uit je foto halen of bvb de witbalans corrigeren. Je moet wel de foto's naar JPG exporteren alvorens je ze in Starstax kan stacken.
Staan er vliegtuig- of satelietsporen op enkele foto's? Dan haal je die best weg in Lightroom, Photoshop of een ander fotobewerkingsprogramma, alvorens je de foto's in Starstax sleept.
Wil je je foto nog wat meer punch geven, dan kan je nog de techniek van lightpainting gebruiken voor je voorgrond. Bij het lightpainten, ga je met een zaklamp subtiel de voorgrondelementen oplichten. Dat hoeft zeker niet op alle foto's te gebeuren. Als er één of een paar foto's met een opgelichte voorgrond zijn, worden die door Starstax automatisch meegenomen in het eindresultaat. Wees subtiel met je lightpainting.
