Een neutral density filter (ND filter) of neutrale grijsfilter is een stukje donker gekleurd glas dat je voor je lens kan plaatsen om minder licht in je camera binnen te laten.
Het woordje neutral wil hier zeggen dat het om een grijsfilter gaat dat alle kleuren evenveel gaat verzwakken en het beeld er nog kleurecht zal uitzien. Er bestaan gekleurde filters die enkel bepaalde kleuren doorlaten en andere tegenhouden.
Maar waarom zou je minder licht in je camera willen binnenlaten?
Bij de meeste vormen van fotografie wil je haarscherpe beelden, ook als je onderwerp beweegt. In dat geval wil je je sluitertijd zo kort mogelijk houden om de beweging als het ware te bevriezen.
Bij landschapsfotografie willen we ook haarscherpe beelden.... behalve als we te maken hebben met bvb stromend water of dramatische wolken die door de lucht trekken. Die stromende rivier of waterval ziet er plots totaal anders uit als we met sluitertijd van enkele seconden tot enkele tientallen seconden gaan belichten.
Welke soorten ND filter zijn er?
Er zijn ND filters op de markt in heel wat soorten en maten.
Een eerste onderscheid kunnen we maken op basis van de vorm:
Schroeffilter Dit is een filter dat je vooraan op je lens schroeft. Er zijn wel wat nadelen aan dit systeem. Je moet een filter kopen dat de juiste afmeting heeft voor jouw lens. Heb je meerdere lenzen met verschillende afmetingen, dan heb je meerdere filters nodig. Een tweede nadeel is : je kan moeilijk scherpstellen als het filter voor je lens staat. Je moet dus eerst je compositie maken en scherpstellen alvorens je het filter monteert. Door een schroeffilter op te schroeven bestaat de kans dat je je compositie verandert of je scherpstelling wat ontregelt.
Een voorzetfilter Voorzetfilters zijn vierkante of rechthoekige glazen plaatjes die je in een houder kan schuiven. Die houder is universeel en kan op de meeste lenzen worden gemonteerd. Vaak werken ze met een ring die je op je lens moet schroeven en daar klikt de houder dan op. Heb je meerdere lenzen, dan hoef je enkel die ringen te kopen. Het voordeel van die insteek filters is dat je ook graduele filters (die van licht naar donker gaan) kan gebruiken en deze kan aanpassen aan de horizon. Het voordeel van dit systeem is dat je je compositie kan maken en scherpstellen zonder filter en het filter er zonder veel moeite kan opklikken. Dit systeem is meestal wel wat duurder dan de schroeffilters.
Magnetische filters Met dit systeem schroef je een magnetische ring vooraan op je lens. De filter zijn ook voorzien van een magneet, wat het plaatsen en verwijderen van het filter héél makkelijk en snel maakt.
Een tweede manier waarop ND filters zich onderscheiden is in de hoeveelheid licht die ze tegenhouden. Helaas maken fabrikanten het nogal ingewikkeld. Zo zijn er drie verschillende manieren om dit aan te duiden : het aantal stops, de optische dichtheid of de fractie licht die wordt doorgelaten.
Eerst leg ik even uit wat een stop is, want dat is een term die wel vaker wordt gebruikt in de fotografie Een stop minder licht, wil zeggen half zoveel licht. Iedere stop is dus een halvering van de hoeveelheid licht. Een stop meer licht, is een verdubbeling van de hoeveelheid licht.
Een ND8 (Lee noemt dit bvb 0,9ND) filter zal het licht met 3 stops verzwakken. 3 stops is dus de helft van de helft van de helft of acht keer minder licht. Stel dat je zonder filter een sluitertijd van 1/100 seconde zou nodig hebben, moet je met een ND8 filter 8x langer of dus 1/13 seconde (afgerond) belichten om dezelfde belichting te krijgen.
Een ND64 (of 1,8ND) filter noemt men een little stopper. Dit filter laat maar 1/64 van het licht door, of verzwakt het licht dus met 6 stops. In het zelfde voorbeeld, ga je met een little stopper 1/1,6 of (of 0.625) seconden moeten belichten.
Een héél populair filter (mijn favoriet) is de ND1000 (officieel zou het dus ND1024 moeten zijn, maar fabrikanten ronden het af naar 1000), ook wel de 3.0ND of big stopper genoemd. Dit filter verzwakt het licht met 10 stops en laat maar 1/1000e van het licht door. Met de big stopper voor de lens, ga je in bovenstaand geval de sluiter maar liefst 10 seconden moet openen om een zelfde exposure te krijgen als wanneer we zonder filter 1/100e van een seconde zouden belichten.
Hoe ga je nu te werk? Voor een "doorsnee" landschapsfoto werk ik in diafragma voorkeuze (A of Av stand) of manueel (M stand) en start ik meestel met een diafragma tussen f8 en f11 en een ISO van 64 (kies de laagste ISO waarde voor jouw camera). In de diafragma voorkeurstand zal de camera de sluitertijd berekenen. Onthou de berekende sluitertijd.
Maak nu je compositie en stel scherp (manueel of automatisch). Héél belangrijk : eens scherpgesteld moet je de camera in manuele scherpstelling zetten! Anders zal de camera opnieuw proberen scherpstellen als het filter er opstaat wat zeer moeilijk tot onmogelijk is (zeker met een bigstopper).
Plaats nu het ND filter voor de lens. Schakel de camera nu in de manuele stand. Kies voor een zelfde ISO en diafragma als hierboven. En wat de sluitertijd betreft, moet je die met het aantal stops van je ND filter vertragen.
Een truukje : de meeste camera's hun instelwieltjes zijn ingesteld op 1/3 van een stop. Dat wil zeggen dat je het instelwieltje 3 "klikjes" moet draaien om de sluitertijd 1 stop te vertragen. Heb je een ND8 filter, dan moet je de sluitertijd 3 stops of dus 9 klikjes vertragen. Met een ND64, een little stopper, moet je 6 stops of 18 klikjes draaien aan de instelknop. Gebruik de een big stopper (ND1000), dan moet je 10 stops of 30 klikjes aan je wieltje draaien om de sluitertijd te vertragen.
Tips :
Bij het gebruik van een lange sluitertijd, is het extreem belangrijk dat je camera héél stabiel staat. Een goed en stevig statief is echt noodzakelijk. Zorg ook dat het statief stevig staat.
Gebruik een draadontspanner of afstandsbediening. Zelfs op een stevig statief, kan je een kleine trilling veroorzaken als je de sluiterknop op de camera indrukt. Met een afstandsbediening hoef je de camera dus niet aan te raken. Een 2e voordeel van een afstandbediening : de langste sluitertijd die je kan instellen op een camera is 30 seconden. Wanneer je een afstandsbediening gebruikt, kan je de camera in Bulbstand zetten en kan je met die afstandsbediening de sluiter zo lang open houden als noodzakelijk.
Productfotos van de filters zijn van Kase Filters